Գիտությունը, որն ուսումնասիրում է անունների և ազգանունների
առաջացումն ու ձևափոխումը, կոչվում է օնոմաստիկա: Երբ երեխան
ծնվում է, ծնողները նրան կնքում են անունով, որպեսզի տարբերեն
ուրիշներից:.
Անունների առաջացումն արմատներով գնում է մարդկության ծագման
ամենավաղ շրջանները և իրենցից ներկայացնում էին հասարակ
գոյականներ: Հետո, խոր հնադարում, մարդկանց կոչում էին մտացածին
բառերով, որոնք համապատասխանում էին արտաքին տվյալներին, կամ էլ
բառերով, որոնք արտահայտում էին երեխային որոշ տվյալներով օժտված
լինելու ծնողների ակնկալիքները: .
Օրինակ, հայկական Հրաչյա անունը նշանակում է հուր աչքեր ունեցող,
Զարմայր նշանակում է պաշտոնյա այր: Շատ հայկական արական անուններ
կազմվում են հետևյալ օրինաչափությամբ. «այր»-(հայերեն տղամարդ)
բառից առաջ ավելացնելով բնութագրիչ որևէ ածական: Նմանակերպ
իգական անունների շատ մասը կազմվում են «դուխտ»-(հայերեն դուստր)
բառից առաջ ավելացնելով արևէ արական անուն (հիմնականում աղջկա
հոր անունը): Օրինակ Որմիզդուխտ, Հայկանդուխտ և այլն:
Շատ ժողովուրդների մոտ անուններն առաջացել են կուռքերի
անուններից: Հայկական անունների որոշ մասն էլ է առաջացել
կենդանիների, բույսերի և բնության երևույթների անվանումներից:
Դրանցից են օրինակ Գառնիկ, Այծեմնիկ, Աղավնի, Արծվիկ, Շուշան,
Նարգիզ, Եզնիկ, Մանուշակ, Հասմիկ, Ծաղիկ և այլն: Սակայն նրանց
առաջացումը կապված չէ այս կամ այն բնական երևույթի, կենդանու կամ
էլ թռչնի երկրպագելու կամ պաշտելու հետ, ինչպես ընդունված է Խաղաղ
օվկիանոսի Սաոմա կղզում: Այստեղ երեխայի ծնվելու ժամանակ տվյալ
ցեղի ավագ անդամը հերթով տալիս է կուռքերի անունները: Այն անունը,
որը տրվում է հենց երեխայի ծնվելու պահին, այդ անվամբ էլ կնքվում է
երեխան: Այս տիպի հայկական անունները հիմնականում ուժի,
գեղեցկության և քնքշության արտահայտումն են:
Հին Արևելքում, մասամբ նաև Հին Հայաստանում գոյություն ունեին
հատուկ անուններ, որոնք առաջացել էին աստվածների անուններից:
Դրանց թվին են պատկանում օրինակ Արամազդ, Անահիտ, Աստղիկ
անունները: Քրիստոնեության ընդունումից հետո հիմնականում
տարածում գտան Հին և Նոր Աստվածաշունչներում տեղ գտած անունները:
Սակայն զարգացած մշակույթ ունեցող ազգերը պահպանել էին նաև իրենց
հնագույն անունները: Քրիստոնեական անունները տարածվեցին
համարյա բոլոր եվրոպական պետություններում: Սակայն
յուրաքանչյուր ազգ դրանք ձևափոխեց իրեն յուրահատուկ ձևով: Օրինակ
Հովհաննես անունը իտալերեն դարձավ Ջովաննի, ֆրանսերեն Ժան,
լեհերեն Յան, անգլերեն Ջոն, ռուսերեն Իվան: Նման ձևով հայկական
կենցաղ մտան նաև Կարեն, Աբել, Եվա, Լազար անունները:
Արական և իգական անունները զանազանելու համար կարելի է օգտվել
հետևյալ կանոնից. իգական սեռի անունների մեծ մասն ավարտվում են -
ուհի, իսկ արական սեռի անունները հիմնականում -այր
վերջածանցներով: Սակայն ոչ բոլոր հայկական անուններն են նման ձևով
դասակարգվում:
Հայկական անուններում շատ են աշխարհագրական հատուկ անունները
(Հայաստան, Արարատ, Անի, Վանիկ, Վանուհի, Արաքսի, Մասիս, Տարոն): Մի
շարք անուններ էլ ունեն կրոնական բովանդակություն և համարվում են
օտարալեզու քրիստոնեական անունների թարգմանությունները.
Հարություն - (կապված է Քրիստոսի Հարության հետ),
Խաչատուր - (կապված Քրիստոսի խաչելութան հետ),
Առաքել - առաքյալ,
Աստվածատուր - Աստծո տված:
Վերը նշված անունները թարգմանված են հունարենից:
Կան նաև կրոնական բովանդակության նոր անուններ.
Համբարձում - (կապված Քրիստոսի Համբարձման հետ),
Գալուստ - Քրիստոսի գալուստ,
Սրբուհի - սուրբ,
Ավետիս - (կապված Քրիստոսի սբ. Ավետիսի հետ),
Մկրտիչ - (կապված սբ. Մկրտության հետ):
Շատ անուններ մարդու ներքին կամ արտաքին արժանիքների վառ
արտահայտումն են.
Ժիրայր - ժիր տղամարդ,
Պատվական - պատվով այր,
Համեստ - համեստ, առաքինի կին,
Նազան - քնքուշ, հեզանազ,
Գեղեցկուհի - գեղեցիկ կին,
Մաքրուհի - մաքրասեր կին:
Որոշ անուններ, չնայած օտար ծագմանը, այնուամենայնիվ ձևափոխվել
են և դարձել հայկական (Եղիշե, Վահրամ, Ռուզան, Սեդա և այլն): Իսկ կան
անուններ, որոնք չնայած այն բանի, որ օգտագործվում են այլ ազգերում,
բայց համարվում են հայկական (Ռուբեն, Սամվել, Լևոն և այլն):
Հայկական անունների հետազոտությամբ խորապես զբաղվել է Հրաչյա
Աճառյանը, կազմելով իր տեսակի մեջ յուրատեսակ հինգ - հատորանի
«Հայկական անձնանունների բառարան»-ը: Հայերը այն հազվագյուտ
ազգերից են, որոնց հաջողվում է համարյա ամբողջությամբ վերծանել
իրենց անունները և գտնել դրանց ծագման սկզբնաղբյուրները: Եվ եթե
ուշադիր լսեք բացարձակ հնչեղ և բովանդակալից հայկական անունները,
ապա առանց մեծ դժվարության կհասկանաք նրանց մեջ պարփակված իմաստը.
Արևիկ - արև,
Աստղիկ - աստղ,
Ազատ - ազատ,
Արփի - արևի շող,
Ռազմիկ - ռազմիկ,
Դրախտ - դրախտ,
Մարտիկ - մարտիկ,
Զեփյուռ - մեղմ քամի, զեփյուռ:
Սրճարան և ռեստորան
|
Արտադրամաս
|
Տուրիզմ ԲԱՅԱԶԵՏ
|
Հայաստանի պատմություն
|
